Çevrimdışı
- 26 Nisan 2024
- 4,390
Sanayi Devrimi’nden önce Osmanlı Devleti’nin ekonomisi tarıma, ticarete ve küçük ölçekli atölyelerde yürütülen üretime dayanmıştır. Ancak zamanla merkezi otoritenin zayıflaması, tımar sisteminin bozulması, savaşlarda alınan başarısızlıklar ve toprak kayıpları sonucunda Osmanlı ekonomisi; sanayileşen Avrupa’yla rekabet edemez duruma gelmiştir. Bu nedenle Osmanlı Devleti de XIX. yüzyılın başından itibaren Avrupa ülkeleri gibi sanayileşmek istemiştir. Fakat sermaye birikiminin yetersizliği, bilimde ve teknolojide geri kalınması, yetişmiş personel eksikliği ve geleneksel iktisadi düşünce biçimi, sömürgeci devletlerin faaliyetleri ve kapitülasyonlar, azınlık sermayesinin milli menfaatleri dikkate alınmaması gibi nedenlerle sanayi politikaları başaralı olamamıştır.
Osmanlı sanayisi esnaf teşkilatlarının kontrolünde iki yönde gelişme göstermiştir. Birincisi; sanayi alanında olmuştur. Tophaneler, baruthaneler, savaş araç gereçleri üretimi örnek olarak gösterilebilir. İkincisi; tekstil alanında olmuştur. Pamuklu dokuma, deri sanayi ve boyacılık örnek olarak gösterilebilir. Osmanlı Devleti ekonomik olarak güçlenmek adına her ne kadar adım atsa da sermaye, kalifiye iş gücü ve hammadde yetersizliği başarının önüne geçmiştir.
İngiltere, Fransa ve Hollanda gibi Avrupalı devletler; XVI. yüzyılın sonlarına doğru merkantilizm sistemi sayesinde sermayelerini güçlendirmiştir. İlerleyen süreçte ekonomileri güçlenen Avrupa devletleri sanayileşmeye başlamıştır. Batı’da bu tür gelişmeler yaşanırken Osmanlı Devleti merkantilizm karşıtı politikalar izlemiş ve ihracatı sınırlandırmıştır. İhracatın çok az olması ise sermaye girişini de yavaşlatmıştır. Yabancı tüccarlara sürekli imtiyazlar tanınması, sermayenin büyük bir kısmının sadece bu ellerde toplanmasına sebep olmuştur. Osmanlı toplumundaki gayrimüslimler, ekonomik hayatta ticareti ve tefeciliği tekelinde tutmuş ve birikimlerini sanayiye aktarmamış, Avrupa devletlerinde olduğu gibi ulusal sanayi, gelişme imkanı bulamamıştır.
Osmanlı Devleti’nin sanayileşememesinin bir diğer sebebi Batı’daki yenilikleri takip edememesidir. XVII. yüzyılın sonlarına doğru Osmanlı Devleti, bilimde ve teknikte Avrupa’nın gerisinde kalmıştır. XVIII. yüzyılın başlarından itibaren Avrupa’da yeni buluşların, üretim sürecinde kullanılmaya başlaması ile Osmanlı ekonomisi iyice sıkıntıya girmiştir. Buhar makinasının bulunması, kömür enerjisiyle demirin dökümünün yapılması ve ilk çelik fabrikasının açılması gibi icatlar, Avrupa’da sanayileşme sürecini hızlandırmıştır.
Osmanlı Devleti, sanayideki teknolojik gelişmelerin yanında tıbbi gelişmelere de kayıtsız kalmıştır. Salgın hastalıklara karşı modern tıp tekniklerini uygulayamayan Osmanlı Devleti’nde, nüfus artışı Avrupa ülkelerine göre kısıtlı kalmıştır.
Osmanlı Devleti’nde sanayileşme çabalarındaki bir diğer engel de nitelikli personel sıkıntısıdır. Devlet eliyle kurulan sanayi tesislerini yönetenlerin yeterli beceriye sahip olmaması nedeniyle sanayi tesisleri kurma işini gayrimüslim girişimcilere emanet etmiştir. Ancak Avrupa’dan getirilen bu işgücünün maliyeti yüksek olmuştur.
Osmanlı sanayisi esnaf teşkilatlarının kontrolünde iki yönde gelişme göstermiştir. Birincisi; sanayi alanında olmuştur. Tophaneler, baruthaneler, savaş araç gereçleri üretimi örnek olarak gösterilebilir. İkincisi; tekstil alanında olmuştur. Pamuklu dokuma, deri sanayi ve boyacılık örnek olarak gösterilebilir. Osmanlı Devleti ekonomik olarak güçlenmek adına her ne kadar adım atsa da sermaye, kalifiye iş gücü ve hammadde yetersizliği başarının önüne geçmiştir.
İngiltere, Fransa ve Hollanda gibi Avrupalı devletler; XVI. yüzyılın sonlarına doğru merkantilizm sistemi sayesinde sermayelerini güçlendirmiştir. İlerleyen süreçte ekonomileri güçlenen Avrupa devletleri sanayileşmeye başlamıştır. Batı’da bu tür gelişmeler yaşanırken Osmanlı Devleti merkantilizm karşıtı politikalar izlemiş ve ihracatı sınırlandırmıştır. İhracatın çok az olması ise sermaye girişini de yavaşlatmıştır. Yabancı tüccarlara sürekli imtiyazlar tanınması, sermayenin büyük bir kısmının sadece bu ellerde toplanmasına sebep olmuştur. Osmanlı toplumundaki gayrimüslimler, ekonomik hayatta ticareti ve tefeciliği tekelinde tutmuş ve birikimlerini sanayiye aktarmamış, Avrupa devletlerinde olduğu gibi ulusal sanayi, gelişme imkanı bulamamıştır.
Osmanlı Devleti’nin sanayileşememesinin bir diğer sebebi Batı’daki yenilikleri takip edememesidir. XVII. yüzyılın sonlarına doğru Osmanlı Devleti, bilimde ve teknikte Avrupa’nın gerisinde kalmıştır. XVIII. yüzyılın başlarından itibaren Avrupa’da yeni buluşların, üretim sürecinde kullanılmaya başlaması ile Osmanlı ekonomisi iyice sıkıntıya girmiştir. Buhar makinasının bulunması, kömür enerjisiyle demirin dökümünün yapılması ve ilk çelik fabrikasının açılması gibi icatlar, Avrupa’da sanayileşme sürecini hızlandırmıştır.
Osmanlı Devleti, sanayideki teknolojik gelişmelerin yanında tıbbi gelişmelere de kayıtsız kalmıştır. Salgın hastalıklara karşı modern tıp tekniklerini uygulayamayan Osmanlı Devleti’nde, nüfus artışı Avrupa ülkelerine göre kısıtlı kalmıştır.
Osmanlı Devleti’nde sanayileşme çabalarındaki bir diğer engel de nitelikli personel sıkıntısıdır. Devlet eliyle kurulan sanayi tesislerini yönetenlerin yeterli beceriye sahip olmaması nedeniyle sanayi tesisleri kurma işini gayrimüslim girişimcilere emanet etmiştir. Ancak Avrupa’dan getirilen bu işgücünün maliyeti yüksek olmuştur.